شپشک برنج که برخی آن را با نام حشره یا جوجوی برنج هم می‌شناسند، با نام علمی Sitophilus oryzae و نام عمومی Rice weevil آفت کوچکی است که به برخی محصولات از جمله برنج، گندم و ذرت
می‌زند و از آن‌ها تغذیه می‌کند. از نظر ظاهری، شپشک برنج یک حشره با سری خرطومی شکل و به رنگ قهوه‌ای تیره با طول ۳ تا ۵ میلی‌متر است. این حشره دارای بال بوده و می‌تواند پرواز کند؛ بنابراین
ممکن است آن را در نقاط دیگر منزلتان نیز مشاهده کنید. معمولا مراحل رشد این آفت تا قبل از تبدیل شدن به شپشک برنج بالغ، داخل دانه برنج صورت می‌گیرد؛ برای همین معمولا تا قبل از ایجاد
شپشک بالغ، ممکن است متوجه وجود این حشره در برنج خود نشوید.
ممکن است در هر یک از مراحل کاشت ، داشت تا برداشت و انبارکردن برنج، تخم این حشرات روی گیاه برنج قرار گیرد. حال اگر برنج را در شرایط مناسب برای رشد آن‌ها قرار دهیم، فعالیتشان آغاز شده و تکثیر می‌شوند و بعد از مدتی کیسه برنج پر از شپشک برنج می‌شود.
از نظر پزشکی این حشرات بیماری زا نبوده و کاملا برای انسان بی‌خطر هستند و تنها آسیب آن مربوط به برنج می‌شود؛ به طوری که اگر این حشرات برای مدت طولانی در برنج بمانند، سبب پودر شدن و از بین رفتن برنج می‌شوند. ولی قطعا هیچ کس دوست ندارد برنجی را مصرف کند که در آن شپشک باشد. دقت داشته باشید که دلیلی ندارد پس از مشاهده شپشک در برنج، آن برنج را دور بریزید. شما به راحتی می‌توانید با به کاربردن راهکارهای زیر از ایجاد و یا تکثیر این حشرات جلوگیری کنید و یا در صورتی که برنج شما شپشک زده، آن را پاکسازی کنید و جلوی رشد مجدد آن را بگیرید.
مهم‌ترین راه حلی که برای پیشگیری از ایجاد شپشک برنج وجود دارد، این است که نکات نگهداری از برنج را بدانیم و رعایت کنیم. به صورت خلاصه این راهکارها شامل موارد زیر است:
۱- در هنگام خرید برنج، دقت کنیم که آن برنج فاقد کرم و شپشک باشد.
۲- برنج را در ظرف مناسب به ویژه کیسه‌های نخی نگهداری کنیم.
۳- برنج را در مکان خشک و خنک نگه داریم. (رطوبت و گرما دو عامل اساسی برای ایجاد و رشد شپشک برنج است)
۴- بین کیسه برنج با زمین و دیوار فاصله‌ای برای جلوگیری از نفوذ حشرات و انتقال رطوبت از زمین و دیوار به برنج، ایجاد کنیم.
۵- از همان ابتدا یک یا دو مورد از چیزهایی را که سبب جلوگیری از رشد شپشک برنج می‌شود، درون کیسه برنج قرار دهیم. مانند:میخک، حبه سیر، فلفل تند و خشک، نمک، برگ درخت گردو و …
۶- در کیسه‌ی برنج خود از جذب کننده‌ی اکسیژن استفاده کنیم.
۷- سعی کنیم تا حد امکان از خرید حجم زیاد برنج خودداری کنیم.
۸- برنج را از جایی بخریم که مطمئن باشیم برنجی را ارائه می‌دهند که کاملا در کارخانه خشک شده و فاقد رطوبت است؛ چون برنجی که رطوبت دارد خیلی زودتر شپشک می‌زند.
بهتر است تا حد امکان از خرید حجم زیاد برنج خودداری کنیم ولی در صورت خرید باید همیشه حواسمان به آن باشد. سعی کنیم حتما آن را در کیسه‌های نخی ۵ الی ۱۰ کیلویی نگهداری کنیم، کیسه‌ها را با فاصله از هم و از زمین و دیوار قرار دهیم، حتما هر چند وقت یک بار کیسه‌ها را جابه جا کنیم و مدام کیسه‌ها را چک کنیم که شپشک نزده باشند چون حتی اگر برنج یک کیسه شپشک زده باشد، به بقیه هم منتقل می‌شود.
ممکن است شما پس از دیدن شپشک در برنجتان و پرسیدن روش‌های از بین بردن آن از دیگران، با پیشنهادهای مختلفی رو به رو شوید. ازجمله این پیشنهادات می‌تواند شامل الک کردن برنج، پهن کردن آن زیر نور آفتاب و… باشد اما هیچ یک از این راهکارها به راحتی، سرعت و تاثیرگذاری روشی که در زیر به آن اشاره می‌کنیم، نیست.
برای استفاده از این روش تنها به یک پنکه و ظرفی با دیواره‌ی بلند مانند تشت یا سطل نیاز است. در این روش در یک فضای باز مانند حیاط یا بالکن، ظرف را با فاصله‌ی کم در زیر پنکه قرار می‌دهیم. اکنون از قسمت بالای پنکه، برنج را ذره ذره متمایل به جلو با زاویه‌ی مناسب می‌ریزیم طوری که برنج که سنگین‌تر است، در ظرف ریخته و شپشک‌ها که سبک‌ترند، به دورتر و خارج از ظرف پرتاب شوند. برای این که تاثیر این روش بیش‌تر باشد و برنج کاملا از شپشک‌ها پاک شود، می‌توان این کار را دو بار انجام داد.
علاوه بر روش بالا، راهکارهای دیگری نیز برای خلاصی از شپشک برنج وجود دارد. این روش‌ها شامل موارد زیر است:
حشرات برنج از نور فراری‌اند؛ با این کار این حشرات برای فرار از نور از برنج خارج می‌شوند؛ اما عیب این روش این است که اگر برنج برای مدت طولانی در آفتاب بماند، پوک می‌شود.
به دلیل عیبی که روش قبل داشت، بهتر است برنج را در سایه یا زیر کولر پهن کنیم و در آن نمک، برگ بو، برگ چریش و یا میخک قرار دهیم. این حشرات به دلیل دوست نداشتن سرما و هم‌چنین فراری بودن از موارد گفته شده، از برنج خارج می‌شوند.
با قرار دادن برنج شپشک زده در فریزر به مدت کوتاه، احتمالا حجم زیادی از حشرات آن نابود می‌شود ولی نباید برنج را به مدت طولانی در فریزر قرار داد چون سبب خرد شدن آن می‌شود.
در صورتی که حجم برنج شپشک زده شما کم است، می‌توانید برای از بین بردن شپشک‌های آن، از آب جوش استفاده کنید؛ زیرا ریختن آب جوش روی برنج، سبب کشته شدن شپشک‌ها و تخم آن‌ها می‌شود.
برای استفاده از این روش، کافی است در زمان شستن برنج، به آن کمی آب جوش اضافه کنید و بگذارید چند لحظه بماند. با این کار، حشرات درون آن کشته شده، روی آب شناور می‌شوند و به راحتی می‌توانید آن‌ها را از برنجتان جدا کنید.
هم‌چنین اگر مسیرتان به شمال می‌خورد می‌توانید برنج خود را به یک کارخانه برده تا آن‌ها با استفاده از دستگاه بوجاری، برنج را الک کنند. با استفاده از این روش شپشک‌های برنج در دستگاه جدا شده و برنج شما پاک می‌شود.
